تغذیه کودک با شیر مادر در دوران همه‌گیری کرونا چگونه به کودک‌تان بر اساس دستورالعمل‌های تخصصی کنونی شیر دهید.

 

دستور العمل یونیسف در این خصوص می گوید:

اگر مادر هستید یه به زودی نوزاد‌تان متولد خواهد شد، کاملا طبیعی است که درباره سالم‌ترین اقدامات برای کودک‌تان در زمان شیوع بیماری ویروس کرونا، سؤال داشته باشید.

 

مستندات بسیاری درباره فوائد تغذیه با شیر مادر وجود دارد. تماس بدنی و نیز تغذیه زودهنگام و انحصاری با شیر مادر به کودک‌تان کمک می‌کند تا به خوبی رشد کند و هیچ دلیلی برای توقف این کار در زمان شیوع این ویروس وجود ندارد. تاکنون، انتقال ویروس فعال کرونا (ویروسی که می‌تواند منجر به بیماری شود) از طریق شیر مادر و تغذیه با آن گزارش نشده است.

 

اگر به زودی بچه‌دار خواهید شد، باید برای شیردهی سالم حمایت شوید، نوزادتان را در آغوش بگیرید و با وی یک اتاق مشترک داشته باشید.

 

در ادامه به برخی سؤالات رایج مادرانی که به تازگی بچه‌دار شده و یا به زودی خواهند شد، پاسخ داده‌ایم تا کمک کنیم اگر سالم هستید یا اگر علائم بیماری کرونا را دارید، در هر حالت سالم‌ترین تجربه ممکن را با کودک‌تان داشته باشید.

 

سوالات رایج مادران :

آیا باید در زمان همه‌گیری به شیردهی ادامه دهم؟

 

قطعا. شیر مادر پادتن‌هایی دارد که در هر جایی یک تقویت کننده سالم برای کودکان بوده و از آنها در برابر عفونت محافظت می‌کند. پادتن‌ها و عوامل زیست‌فعال در شیر مادر در صورت مواجهه کودک با ویروس کرونا می‌توانند با این بیماری مقابله کنند.

 

اگر کودک شما شش ماهه یا کوچک‌تر است، باید فقط از شیر مادر تغذیه کند. زمانی که سن کودک بیش از شش ماه شد، به همراه شیر مادر غذاهای مکمل سالم و ایمن به وی دهید.

 

 آیا بیماری کرونا با شیردهی به کودک منتقل می‌شود؟

 

تاکنون، انتقال ویروس فعال کرونا (ویروسی که می‌تواند به بیماری منجر شود) از طریق شیر مادر یا تغذیه با آن گزارش نشده است. البته محققین به آزمایش شیر مادر ادامه می‌دهند.

 

با کودک‌تان تماس بدنی برقرار کنید. تماس نزدیک با نوزاد به شروع زودهنگام شیردهی کمک می‌کند که به نوبه خود نرخ مرگ‌ومیر نوزادان را کاهش می‌دهد. زمان‌بندی بسیار مهم است و توصیه می‌شود که شیردهی در ساعات ابتدایی پس از زایمان شروع شود.

 

 اگر احتمالا یا قطعا به بیماری کرونا مبتلا شدم، شیردهی را ادامه دهم؟

 

بله، شیردهی را با رعایت اصول احتیاطی ادامه دهید. این اصول شامل موارد زیر است: استفاده از ماسک، شستشوی دست‌ها با آب یا صابون یا ژل‌های الکلی قبل و بعد از تماس با کودک، و نظافت و ضدعفونی مداوم سطوحی که لمس کرده‌اید. سینه شما تنها در صورتی باید شستشو شود که بر آن سرفه کرده باشید. در غیر این صورت، نیازی نیست که سینه‌ها را در هر بار شیردهی شستشو دهید.

اگر برای شیردهی سلامت کافی نداشته باشم چکار کنم؟

 

اگر وضعیت جسمانی‌تان به اندازه‌ای خوب نیست که توانایی شیردهی داشته باشید، سعی کنید روش‌هایی برای تأمین کودک با شیر مادر بیابید. سعی کنید شیر را دوشیده و از طریق یک قاشق یا فنجان تمیز به کودک دهید. می‌توانید تغذیه با شیر مادر اهدایی را در صورتی که در دسترس باشد، امتحان کنید. با مشاور تغذیه یا متخصص بهداشت درباره گزینه‌های پیش روی‌تان مشورت کنید.

 

دوشیدن شیر برای تداوم تولید شیر نیز مهم است تا بتوانید زمانی که حال‌تان بهتر شد، شیردهی به کودک را ادامه دهید. هیچ گونه فاصله زمانی قطعی برای انتظار پس از ابتلای قطعی یا احتمالی به کرونا وجود ندارد. 

 

اگر امکان دوشیدن شیر یا استفاده از شیر انسانی اهدایی وجود ندارد، می‌توانید از دایه (در صورتی که از منظر فرهنگی پذیرفته شده است) یا شیر خشک نوزاد که با روش درست تهیه شده، سالم و در دسترس است، استفاده کنید.

 

 اگر کودکم مریض است به شیردهی ادامه دهم؟

 

اگر کودک‌تان مریض شد به تغذیه با شیر مادر ادامه دهید. چه کودک‌تان به کرونا مبتلا شود و چه بیماری دیگری، ادامه تغذیه با شیر مادر مهم است. شیر مادر سیستم ایمنی کودک را تقویت می‌کند و پادتن‌های شما از طریق شیر به وی منتقل می‌شود و به او کمک می‌کند با بیماری مبارزه کند.

 

در زمان شیردهی کدام مسائل احتیاطی را رعایت کنم؟

 

مطمئن شوید که دستورالعمل‌های شستشوی دست‌ها را رعایت می‌کنید. دست‌ها باید با صابون و آب، قبل و بعد از تماس با کودک، شسته شوند. می‌توانید از ژل‌های الکل‌دار نیز استفاده کنید. همچنین نظافت و ضدعفونی هر سطحی که لمس می‌کنید نیز اهمیت دارد.

 

وسایل دوشیدن شیر، ظرف ذخیره شیر و نیز ظروف تغذیه را هر بار پس از مصرف بشویید.

 

چند نکته مهم برای اطلاع مادرانی که به فرزند خود شیر می دهند:

 

نوشته شده توسط انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر دسته: مقالات

دکتر خلیل فریور - متخصص کودکان، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد 

 

 طغیان اشتها علاوه بر 10 تا 14 روزگی، در 6 هفتگی و 12 هفتگی نیز اتفاق می افتد و مادر باید با توجه به این مطلب ، تکرر درخواست شیرخوار را به حساب کم شیری خود نگذارد بلکه تغذیه انحصاری با شیرمادر و مکیدن بیشتر پستان، خود موجب افزایش شیرمادر می شود.

شب کوتاه مدت و به دلیل درخواست شبانه شیر است و تصور می کنند که باید از شیر یا غذای کمکی استفاده کنند.  مادران را باید قانع کرد که خواب ، یک امر تکاملی است و خواب طولانی تر بعد از 3_2 ماهگی خواهد بود و نیازی به شیر یا غذای کمکی نیست.

 

 

 

در ویزیت چهارماهگی برخی از مادران نگران نگرفتن پستان و یا کوتاه مدت شیرخوردن شیرخوارشان هستند باید گفت علت آن ، توجه کودک به اطراف و تکامل اوست لذا بهتر است در محیط آرام در سکوت و بیشتر شب ها به فرزندشان شیر بدهند. کوتاه مدت شیرخوردن نیز معمولاً به علت کسب مهارت است و از سه ماهگی به بعد طی 4 تا 7 دقیقه ، شیرخوار با مکیدن های قوی، ممکن است نیازش را به شیرخوردن برطرف نماید.

 

از شش ماهگی، آب ریزش دهان و بردن هر چیز به دهان و گاز گرفتن آن، حتی گاز گرفتن پستان  ممکن است اتفاق بیفتد که بیشتر مربوط به رویش دندان های شیری است . توصیه ای که در این مورد  به مادران می کنیم آن است که چون شیرخوار نمی تواند همزمان، هم بمکد و هم گاز بگیرد اگر در پایان شیرخوردن گاز می گیرد ، باید زبانش را عقب ببرد و مکث کند بعد گاز بگیرد که دراین مرحله مادر باید متوجه و آماده باشد و انگشتش را از بین لثه های شیرخوار به داخل دهان برده و با گفتن گاز نگیر ، پستان را از دهان او خارج نماید.

 

اگر شیرخوار در ابتدای شیرخوردن گاز می گیرد ، مادر می تواند شیئی خنک (دندان گیر) را در دهان او بگذارد و بگوید این برای گاز گرفتن است تا با خنک شدن لثه ، دیگر شیرخوار تمایلی به گاز گرفتن پستان نداشته باشد.

 

در 7-4 ماهگی ممکن است شیرخوار به طور ناگهانی از گرفتن پستان امتناع کند که دلیل آن ممکن است عفونت دستگاه تنفسی، عفونت گوش، درد ناشی از دندان درآوردن، استفاده از بطری شیر، بوی صابون، بوی عطر یا اسپری های خوشبوکننده بدن، استرس مادر و یا کم شیری باشد. در این شرایط ضمن مشاهده نحوه شیرخوردن و شیردادن و گرفتن شرح حال دقیق، اگر علت آن شناخته شد  با رفع علت و اگرنشد شیردادن را می توان در حالت خواب آلودگی شیرخوار، ادامه داد و اگر چنانچه در این کار هم موفقیت به دست نیامد، مادر می تواند شیرش را بدوشد و آن را با فنجان یا لیوان (تا رفع مشکل) به شیرخوار بدهد.

 

چند نکته مهم برای همکاران پزشک در خصوص تغذیه با شیر مادر:

نوشته شده توسط انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر دسته: مقالات

نویسنده: دکتر ناهید عزالدین زنجانی - متخصص کودکان، مدیرعامل انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر

 

همکار عزيز قبل از اين که دست به قلم ببريد و شيرمصنوعي (شيرخشک، فرمولا) براي کودکان نسخه کنيد لطفاً اين مطالب را با دقت مطالعه و سپس تصميم بگيريد.

از ترکيب شيرمادر و مزاياي آن و از ترکيب شيرهاي مصنوعي و مضرات آن چقدر اطلاع داريد؟

شيرمادر:

       شيرمادر علاوه براين که حاوي پروتئين، قند، چربي، آب، تمام املاح، ويتامين ها و عناصر کمياب (trace elements) با مقدار و نسبت متعادل و متناسب است که براي رشد و تکامل مطلوب شيرخوار ضروري است داراي مقادير زيادي سلول زنده، آنتي بادي ها، آنزيم ها، هورمون ها، فاکتورهاي متعدد، نوکلئوتيدها و اوليگوساکاريدهاست يعني ماده اي شگفت انگيز و حيات بخش و فراتراز يک تغذيه است، لذا در سلامت و بقاي کودک و پيشگيري از بيماري هاي عفوني و غيرعفوني دوران کودکي،  همچنين بيماري هاي غيرواگير دوران بزرگسالي نقش ارزنده اي داشته و بي دليل نيست که شيرمادر را "خون سفيد" ناميده اند.

 

 

عوامل حفاظتي زيست فعال در شيرمادر نقش بسيار مهمي در پيشگيري از ابتلاي شيرخوار به عفونت ها دارد زيرا سيستم ايمني شيرخوار حداقل دو سال طول مي کشد تا تکامل پيدا کند. بنابراين اگر تغذيه نوزاد طي ساعت اول بعد از تولد از پستان مادر آغاز و روزهاي بعد نيز استمرار داشته باشد به عنوان اولين ايمن سازي شيرخوار به شمار مي رود.

شيرمادر، کودک را در مقابل عفونت ها به دو طريق، محافظت ايمني و غير ايمني حفظ مي كند. محافظت ايمني مربوط به ايمونوگلوبولين ها بوده و محافظت غيرايمني يا غيراختصاصي به وسيله لاکتوفرين، ليزوزيم، کازئين، اينترفرون، اوليگوساکاريدها، چربي ها، سايتوکائين ها و ترکيبات ضدالتهابي و سلولهاي زنده انجام مي گيرد.

 

محافظت ايمني:

انواع ايمونوگلوبولين هاي موجود در شيرمادر شامل IgG-IgE-IgD-IgM-IgAاست که فراوان ترين آنها IgAاست که با اتصال دو مولکول آن توسط باند دي سولفيد به IgAترشحي يا SIgAتبديل مي شود که نقش حفاظتي بسيار مهمي داشته و سطح گوارشي روده شيرخوار را مي پوشاند و مانع ورود آنتي ژن ها و عوامل بيماري زا (انواع ميکروب ها و ويروس ها) مي شود.

از طرف ديگر مادر به هر بيماري که مبتلا شده باشد آنتي بادي اختصاصي آن نيز در شيرمادر وجود دارد.

 

محافظت غير ايمني يا غير اختصاصي

ليزوزيم يک آنزيم شناخته شده ضد ميکروبي است که توسط ماکروفاژها و نوتروفيل ها ساخته مي شود. عمل ليزوزيم تجزيه و تخريب ديواره باکتري هاست. اگر به تغذيه کودکي که با شيرمادر تغذيه مي شود. شير مصنوعي يا شير گاو اضافه شود ميزان ايمني بخشي ليزوزيم کاهش مي يابد.

لاکتوفرين يک گليکوپروتئين ايمني بخش است که فعاليت ضد ميکروبي، ضد ويروسي و ضد التهابي داشته و تنظيم کننده عمل سايتوکائين است. لاکتوفرين اگر با آهن اشباع شود از ميزان ايمني بخشي آن کاسته مي شود. به همين جهت به کودکان زير شش ماه که با شيرمادر تغذيه مي شوند در صورتي که نيازقطعي به استفاده از آهن نداشته باشند نبايد قطره آهن داده شود.

اينترفرون توسط لنفوسيت هاي Tتوليد مي شود و يک ماده ضد ويروس قوي است که مقدار آن در شير پسين بيشتر بوده و اثر ضد تومورال نيز دارد.

اليگوساکاريدها (پربيوتيک ها): در شيرمادر به طور طبيعي وجود دارند و فاکتورهاي مهمي در promotionفلور ميکروبي روده از طريق بيفيدوباکتريا و لاکتوباسيل هستند. اوليگوساکاريدها مجموعه اي از پربيوتيک هستند که 90% آنها با زنجيره کوتاه و به صورت گالاکتواوليگوساکاريد (GOS) و 10% آنها بلند زنجيره و به صورت فروکتواوليگوساکاريد (FOS) مي باشند که نه تنها از طريق فلور روده بلکه مستقيماً با مداخله مستقيم بر سلولهاي ايمني، بر سيستم ايمني بدن تاثير مي گذارند.

چربي ها: شيرمادر سرشار از اسيدهاي چرب بلند زنجيره غيراشباع است از جمله اسيد آراشيدونيک (AA)، ديکوزاهگزانوئيکاسيد(DHA)، دي کوزادي نوئيک اسيد (EDA) و گامالينولنيک اسيد که نه تنها در تکامل سيستم عصبي و بينايي کودک مؤثرند که برخي از آنها خطر انتقال عفونت به شيرخوار را نيز کاهش مي دهند.

سايتوکائين ها: اينترلوکين 6 و تومورنکروتايزينگ فاکتور TNF-a

ترکيبات ضد التهابي مانند آنتي اکسيدان ها – آنزيم ها و نوکلئوتيدها

نوروپپتيدها مانند نوروتنسين، سوماتومدين و ...

سلول هاي زنده موجود در شيرمادر: شامل ماکروفاژها، لنفوسيت ها و نوتروفيل ها است که ماکروفاژها با نابودي ميکروب ها در روده همچنين توليد لاکتوفرين، ليزوزيم و کمپلمان هاي 3 و 4 (C3-C4)، لنفوسيت هاي Bدر توليد آنتيبادي ها، لنفوسيت هاي Tبا نابودي سلول هاي عفوني و توليد گامااينترفرون و بالاخره نوتروفيل ها با فاگوسيتوزيس در روده شيرخوار، دفاع شيرخوار عليه عوامل بيماري زا را عهده دار هستند.

 

 

عوامل ديگري که در شيرمادر نقش حفاظتي دارند شامل پروتئين متصل شونده به ويتامين B12، فاکتور بيفيدوس، اسيدهاي چرب آزاد، اينترفرون و فيبرونکتين است. پروتئيني که به ويتامين B12متصل مي شود آن را از دسترس ميکروب ها (که براي رشد و تکثير ميکروب ها لازم است) دور مي سازد. فاکتور بيفيدوس ماده اي است پلي ساکاريد محتوي ازت که سبب افزايش رشد لاکتوباسيل در روده و توليد اسيد لاکتيک و کاهش PHروده در نتيجه سبب مهار رشد ميکروب هاي بيماري زا مي شود.

ساير ترکيباتي که در شيرمادر وجود دارند عبارتند از:

انواع آنزيم ها:

آنزيم هايي که فعاليت حفاظتي دارند مانند ليزوزيم که ذکر شد.

آنزيم هاي ترانسپورتر مانند آلکالن فسفاتاز و ...

آنزيم هاي بيوسنتز اجزاء، شير پستان مانند ليپوپروتئين ليپاز و ...

آنزيم هاي گوارشي مانند آميلاز، پروتئاز و ليپاز که در دو ماه اول زندگي کودک به هضم قندها و چربي ها کمک مي کند زيرا در طي اين دو ماه فعاليت پانکراس کافي نيست.

هورمون ها:

علاوه بر هورمون هاي پرولاکتين و اکسي توسين، ساير هورمون هاي موجود در شيرمادر عبارتند از:

هورمون تيروئيد، هورمون آدرنال (کورتيزول)، استروئيدهاي تخمدان، پروستاگلاندين ها، انسولين، کلسيتونين، نوروتنسين، هورمون رهاکننده گونادوتروپين، (Gn-RH)، هورمون رهاکننده تيروتروپين (TRH)، هورمون محرک تيروئيد (TSH)، تيروکسين، ترييدوتيرونين و اريتروپوئيتين

فاکتورهاي متعدد:

شامل:

(Epidermal Growth Factor (EGF

(Insulin Like Growth Factor (IGF

(Nerve Growth Factor (NGF

(Growth Hormone Release Factor (GRF

پروبيوتيک ها :(Probiotic)

شيرمادر حاوي باکتري هاي سودمندي است که پروبيوتيک ناميده مي شوند. بر اساس تعريف سازمان جهاني بهداشت پروبيوتيک ها ميکروارگانيسم هاي زنده غير بيماري زايي هستند که اگر به مقدار کافي مصرف شوند باعث اثرات مفيد در سلامتي ميزبان مي شوند. پروبيوتيکه اي موجود در شيرمادر با مکانيسم هاي مختلف سبب تقويت سيستم ايمني، جلوگيري از بروز بيماري هاي عفوني و اسهال، تحريک توليد ايمونوگلوبولين(IgA) و ايجاد بالانس مناسب بين IgAو IgEو نهايتاً اعمال تحمل دهاني (Oral tolerance) براي پيشگيري از آلرژي ها نظير درماتيت آتوپيک و آلرژي غذايي مي شوند. امروزه با استفاده از روش هاي PCR، حضور و مقدار باکتري هاي پروبيوتيک موجود در شيرمادر تعيين شده است. از جمله شايع ترين آنها ميتوان به بيفيدوباکترلاکتيس (Bifidobacter lactic)، بيفيدوباکتربيفيديوم (B. Bifidum)، لاکتوباسيلوس رامنوسوس(LactobacillusRhamnosus or LGG)، لاکتوباسيلوس رويتري (Lactobacillus Reuteri)، بيفيدوباکترآدلسنتيس (B.Adolescenetis) و بيفيدوباکترلانگوم (B. Langum)

اشاره کرد.

 

 

و امّا ترکيب شيرهاي مصنوعي (شير خشک) چيست؟

شيرهاي مصنوعي ترکيبي هستند از درشت مغذي ها و ريز مغذي ها (پروتئين، قند، چربي، ويتامينها و املاح). آن هم شايد برخي اوقات با مقدار ناکافي و يا با نسبت هاي نامتعادل. تنها هنر و افتخاري که شرکت هاي توليدکننده شيرمصنوعي در سال هاي اخير داشته اند اين است که ادعا مي کنند اسيدهاي چرب بلند زنجيره مانند اسيدآراشيدونيک (AA) و دي کوزاهگزانوئيک اسيد (DHA) همچنين نوکلئوتيدها، اوليگوساکاريدها و يا پروبيوتيک ها را به برخي شيرهاي مصنوعي اضافه کرده اند ( گرچه ثابت هم نشده است که الزاماً همه آنها مفيد باشند. از جمله FDAافزودن DHAرا تاييد نمي کند) ولي آيا هرگز مي توانند ساير ترکيبات شيرمادر مانند سلول هاي زنده، هورمون ها، آنزيم ها، فاکتورهاي رشد، عوامل دفاعي و ايمني بخش و بسياري عوامل شناخته شده و ناشناخته شيرمادر را نيز به آن بيفزايند؟ هرگز.

بنابراين چون اين مواد ايمني بخش و حفاظتي در شيرهاي مصنوعي وجود ندارند، کودکاني که با شيرمصنوعي تغذيه مي شوند در معرض خطرات بي شماري قرار مي گيرند از جمله احتمال ابتلاء آنان به عفونت هاي گوش مياني (اوتيت) 50%- بيماري هاي قلبي 64%- عفونت هاي تنفسي تحتاني 72%- آسم 25%- بروز ديابت نوع دو 39%- خطر مرگ ناگهاني 36%- سرطان خون 30% و چاقي 24% بيشتر است و مشکلات ديگري نيز آنان را تهديد مي کند. مانند آلرژي به شيرگاو، زيرا پروتئين هاي مسئول بروز آلرژي در شير گاو عبارتند از کازئين، لاکتالبومين، لاکتوگلوبولين و آلبومين سرم گاو و چون شيرمادر فاقد بتالاکتوگلوبولين بوده به علاوه همراه با ساير عوامل حفاظتي مانند IgAترشحي است هنوز در دنيا، آلرژي به شيرمادر گزارش نشده مگر اين که مادري که شير مي دهد خود از مواد آلرژي زا استفاده کرده باشد لذا همه محققين و دانشمندان توصيه مي کنند تمام کودکان، به ويژه کودکاني که در خانواده هايي به دنيا مي آيند که سابقه آلرژي در خانواده وجود دارد فقط با شيرمادر تغذيه شوند.